Την επομένη του θανάτου της μητέρας του, στις 25 Οκτωβρίου 1977, ο Ρολάν Μπαρτ αρχίζει ένα «Ημερολόγιο πένθους». Γράφει με μελάνι, και μερικές φορές με μολύβι, σε καρτέλες που φτιάχνει μόνος του από χαρτί κανονικού μεγέθους κομμένο στα τέσσερα – το είδος του χαρτιού που φροντίζει να έχει πάντα, σε μεγάλες ποσότητες, στο γραφείο του.
Ενώ συντάσσει αυτό το Ημερολόγιο, ο Ρολάν Μπαρτ προετοιμάζει τα μαθήματά του στο Collège de France πάνω στο «Ουδέτερο» (Φεβρουάριος-Ιούνιος 1978), γράφει ένα κείμενο για το συνέδριο με τίτλο «Για χρόνια πλάγιαζα νωρίς» (Δεκέμβριος 1978), δημοσιεύει πολλά άρθρα σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά, γράφει τον «Φωτεινό θάλαμο» μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου 1979, συντάσσει τις λίγες σελίδες του έργου του «Vita Νova» κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 1979, και προετοιμάζει το διπλό του μάθημα στο Collège με θέμα «Προετοιμασία του μυθιστορήματος» (Δεκέμβριος 1978-Φεβρουάριος 1980). Καταγωγική πηγή των μειζόνων έργων που έγραψε εκείνη την περίοδο, όλα τους σφραγισμένα από το θάνατο της μητέρας του, είναι οι καρτέλες του «Ημερολογίου πένθους».